Cortisol is één van de belangrijkste hormonen in de reactie op stress en wordt daarom ook wel het anti-stresshormoon genoemd. Mensen met een laag cortisol gehalte zijn zeer gevoelig voor stress. Cortisol verhoogt het vermogen van het lichaam om beter om te gaan met stress.

Wat is cortisol

Cortisol is een hormoon dat ons in staat stelt om goed met stressvolle situaties om te gaan. Ten tijde van stress wordt de hoeveelheid cortisol daarvoor verhoogd. In de natuur komt dat alleen voor als we moeten vluchten en wanneer we pijn hebben. Cortisol verhoogt dan ons energieniveau, alertheid en uithoudingsvermogen. Mensen die basaal weinig cortisol hebben zijn zeer gevoelig voor stress en hebben vermoeidheidsklachten.

Cortisol wordt geproduceerd als het licht is, ook bij kunstlicht

Overdag, of beter gezegd zodra het licht wordt, moesten onze verre-verre voorouders alert en waakzaam zijn om de gevaren in de natuur het hoofd te kunnen bieden. Onmiddellijk bij het licht worden start daarom de cortisolproductie en stijgt het niveau daarvan. Cortisol verhoogt de activiteit, vermindert passiviteit en levert energie en uithoudingsvermogen. Dit productieritme zit in onze genen. Voor gezonde personen geldt nog steeds dat cortisol vroeg in de morgen, bij het wakker worden, direct een hoog niveau heeft. Gedurende de dag blijft dit op een normaal niveau om in de avond en nacht af te nemen. Tussen 12 en 2 uur ’s nachts is cortisol op z’n laagst. Per dag ligt de productie bij een vrouw rond de 20 mg en bij de man rond de 30 mg.

Cortisol stijgt als reactie op stress

Cortisol is één van de belangrijkste elementen in de stress-respons en wordt daarom ook wel het anti-stresshormoon genoemd. Mensen met een laag cortisol gehalte zijn zeer gevoelig voor stress. Cortisol verhoogt het vermogen van het lichaam om beter om te gaan met stress. Onderzoek o.a. in Nederland laat zien dat het hormonale stress systeem al zo’n miljard jaar oud is en zelfs langer bestaat dan het immuunsysteem.

Cortisol stijgt waneer we in situaties van stress door het bloedsuiker te mobiliseren. Veel cortisol zorgt dan ook vaak voor veel insuline. Insuline moet het bloedsuiker naar de spieren brengen. Een langdurig hoog cortisolniveau zal, net zoals langdurig veel insuline, tot resistentie leiden. In het bloed is cortisol dan normaal of verhoogd aanwezig, maar in de cellen waar het zijn werk moet doen, niet of heel weinig.

Enkele kenmerken van cortisol

• Laat het hart sneller slaan waardoor de druk op de slagaders wordt vergroot en weefsels en voedingsstoffen meer zuurstof krijgen,
• Maakt energie vrij en verhoogt de opname van suiker in het bloed,
• Stuwt het bloed naar belangrijke plekken als hoofd, bekken, heupen, schouders,
• Verbetert spijsvertering en eetlust, waardoor er een betere opname van voedingsstoffen is,
• Verhoogt de weerstand tegen infecties,
• Vermindert allergieën, overgevoeligheid en extreme reacties op toxische stoffen,
• Stimuleert activiteit.

Te veel of te weinig cortisol

De cortisolproductie kan in de basis op twee manieren verstoord worden:
1. Er wordt géén cortisol aangemaakt. De ziekte van Addison is hiervoor hét voorbeeld,
2. Er wordt tevéél cortisol aangemaakt, met als voorbeeld de ziekte van Cushing.

Hierover valt meer te lezen in de andere publicaties over cortisol.

Cortisol werkt stemmingsverbeterend

Cortisol heeft een stemmingsverbeterend effect. De volgende mechanismen kunnen daarvoor verantwoordelijk zijn:

• Stimulering van de neuronen in het limbisch systeem; deze neuronen hebben een
  grotere cortisol receptor-concentratie dan de neuronen in de cortex.
• Verhoging van het niveau van (excitatoire) neurotransmitter receptoren zoals de glutamaat en dopamine receptoren in het striatum (pleziercentrum) en in de hippocampus (emotie centrum).
• Verhoging van glucose opname in de doelcellen.

Cortisol en veroudering

De werking van cortisol op de doelcellen vermindert met het ouder worden.
Op de hypothalamus-hypofyse-bijnier as vinden we hiervoor verschillende aanwijzingen:

• Een duidelijke verhoging van ACTH vooral bij vrouwen.
• Een vermindering van de cortisol productie met 25-30%.
• Afname van de gevoeligheid van de receptoren op de hele hypothalamus-hypofyse-bijnier as.
• Er vindt een duidelijke afname plaats in de variaties van het ‘circadiaans ritme’ van cortisol in het bloed. Het lijkt erop dat de bijnieren moeilijkheden hebben om met het ouder worden het dag-nacht ritme te volgen. Aanwijzingen daarvoor is de hoge avondwaarde van cortisol op 80 jarige leeftijd. Deze zijn vaak 3 tot 4 maal zo hoog als op 20 jarige leeftijd, vooral bij vrouwen. Dit kan een belangrijke aanwijzing zijn voor slaapproblemen bij ouderen.
• Cortisol in bloedserum blijft hoger bij ouderen o.a. doordat de metabolische ontgifting langzamer gaat. Dit komt mede door verlagen van andere hormonen zoals de schildklierhormonen en DHEA.

Bij het ouder worden wijst een verhoging of het gelijk blijven van cortisol in bloed niet op een teveel aan cortisol, maar op cortisolresistentie. Dit komt door de verminderde gevoeligheid van de doelcellen en door de vertraagde ontgifting. Dit wordt mede veroorzaakt door (verlaging van) andere hormonen zoals de schildklier hormonen, de sekshormonen en DHEA.

Natuurlijke middelen om cortisol te ondersteunen

Adaptogenen zijn veelal kruidensubstanties en helpen bij chronische stress om de homeostase te handhaven. Hier valt ook onder het reguleren van het bioritme en het circadiaans, aan tijd gerelateerde ritme.

De belangrijkste adaptogenen die cortisol (via de bijnieren) ondersteunen zijn:

• Rhodiola rosea
• Schisandra sinensis
• Eleutherococcus senticosus (Siberische Ginseng)
• Lepidium meyenii (MACA)

De nutriënten en aminozuren om cortisol goed te laten functioneren zijn:

• B vitamines, in het bijzonder vit. B5
• Vitamine C
• Magnesium
• Zink
• Tyrosine
• Tryptofaan
• 5 hydroxy tryptofaan (Griffonia)

Voor specifieke cortisol supplementen verwijzen wij naar de link onder aan deze pagina.

Be Sociable, Share!

•